Âlimler Şehri: Erken Modern Dönem Atinası’nı Osmanlılaştırmak

12 Aralık 2024 / 18.00

Atina Süryani, Ermeni, İranlı, Arap ve Osmanlı yazarlar arasında “Âlimler Şehri” olarak bilinirdi. Yunanca-Arapça çeviri hareketi sayesinde bir grup kadim âlime İslam dünyasında vatandaşlık hakları tanınmış ve en çok antik dönemden kalma okullarıyla tanınan bu şehir, zamanının ötesinde bir üne kavuşmuştu. Konuşma, bu tanımlamanın Atina mimarisinin on dokuzuncu yüzyıl öncesine ait, büyük ölçüde gölgede kalmış veya göz ardı edilmiş yorumlarında nasıl yer aldığını ele alıyor. Bununla birlikte, önemli bir tarihyazımı sorunu ortaya konuyor:  Atina çalışmaları yakın zamana kadar nasıl yalnızca ‘antik ve modern’ terimleriyle çerçevelendi ve antik kentin etkileyici mimari mirasıyla birlikte yaşayıp ona anlam katan ortaçağ ve erken modern, yani Hıristiyan ve Müslüman, evrelerini görmezden geldi? Konuşma, on dokuzuncu yüzyıl öncesi Osmanlı yorumlarına odaklanmanın, hem Osmanlıların “Antik Çağ”a yaklaşımlarına hem de Yunanlıların kültürel açıdan karmaşık tarihlerine verdikleri tepkiye ve bunların günümüzdeki yeniden temsillerine ilişkin güncel tartışmalara, göz ardı edilmiş birtakım betimleyici ve analitik yaklaşımlar getirdiğini öne sürüyor.

ANAMED Oditoryumu'nda gerçekleşecek etkinlik ücretsizdir ve kayıt gerekmemektedir. Etkinlik dili İngilizcedir, Türkçeye simultane tercüme yapılacaktır.

Elizabeth Key Fowden Hakkında
Elizabeth Key Fowden (Araştırmacı, Cambridge Üniversitesi Klasik Bilimler Fakültesi) özellikle Helenizm ve İslam’ın kesiştiği alanlarla ilgilenen bir kültür tarihçisidir. Kitapları arasında The Barbarian Plain: Saint Sergius between Rome and Iran, Garth Fowden ile yazdığı Studies on Hellenism, Christianity and the Umayyads ve Contextualizing Late Greek Philosophy ile eş editörlüğünü yaptığı Cities as Palimpsests? Responses to Antiquity in Eastern Mediterranean Urbanism yer alır. Üzerinde çalışmakta olduğu, Gerda Henkel Vakfı ve ERC tarafından desteklenen kitap projesi The Parthenon Mosque, Osmanlı İmparatorluğu’nun Atina’daki maddi kültürle ilişkisini araştırmaktadır. 

Yavuz Sezer Anma Konuşmaları
Bu konuşma serisi, erken kaybettiğimiz arkadaşımız ve meslektaşımız Yavuz Sezer’in anısını yaşatmak amacıyla düzenlenmektedir. Yavuz Sezer, tarihe tutkuyla bağlı ve çok yönlü bir akademisyendi. Onsekizinci yüzyıl İstanbul kütüphaneleri üzerine yazdığı doktora tezi, mimarlık tarihi, şehir tarihi ve kitap tarihi alanlarını başarıyla bir araya getirmişti. Yazılarında ve konuşmalarında Osmanlı tarihi ve mimarisine duyduğu derin sevgiyi hissetmemek mümkün değildi. Şehir tarihine duyduğu özel ilgi sayesinde, İstanbul kütüphanelerinin şehrin sosyal hayatına entegre edilme sürecini canlı bir biçimde anlatmış ve bu yeni mekanların yeni kültürel anlamlar kazanma serüvenine ışık tutmuştu. Kütüphanelerin tarihi onun çalışmalarında Osmanlı okuyucularının düşünsel dünyalarına açılan bir pencere olarak da özel bir anlam kazanmıştı. İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, Koç Üniversitesi Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi (ANAMED), Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü ve Yavuz Sezer’in Arkadaşları tarafından organize edilen Yavuz Sezer Anma Konuşmaları, Yavuz Sezer’in mekanlar, insanlar ve düşünceleri bir araya getiren bu çok katmanlı bakışını sürdürme amacını taşıyor. Bu amaç doğrultusunda, her yıl mimarlık tarihi, şehir tarihi veya kitap tarihi alanlarında önemli katkılar yapmış bir tarihçiyi konuk ediyoruz. Dr. Sezer’in materyal ve sosyal-düşünsel yönleriyle kültür tarihine bütüncül yaklaşımını sürdürecek bu tartışmalar ve karşılaşmalar vesilesiyle, onun düşünsel mirasını yaşatmak gayesindeyiz.

Yavuz Sezer Kimdir?
Yavuz Sezer, 13 Eylül 1979’da Bakırköy’de doğdu. Çocukluk ve ilk gençlik yıllarını İstanbul’un Kocamustafapaşa semtinde geçiren Sezer, 1997 yılında Vefa Lisesi’nden mezun oldu. Lisans eğitimini Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü’nde yaptı, 2005 yılında aynı bölümde yüksek lisansını tamamladı. Doktora çalışmalarına 2008 yılında MIT’nin (Massachusetts Institute of Technology) “Sanat ve Mimarlık Tarihi ve Eleştirisi” (The History, Theory and Criticism of Architecture and Art Group) programında başladı. Bu programı 2016 yılında, “The Architecture of Bibliophilia: Eighteenth-Century Ottoman Libraries [Kitapseverliğin Mimarisi: Onsekizinci Yüzyıl Osmanlı Kütüphaneleri]” başlıklı teziyle tamamladı. Son derecede başarılı olan bu tezin kitap olarak yayınlanması yönündeki hazırlıklar halen devam etmektedir. Yavuz Sezer, 2013 yılından 2021 yılına kadar İstanbul Bilgi Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’nin öğretim kadrosunda yer almış, burada şehir, kültür ve mimarlık tarihi alanlarında binlerce öğrenciye eğitim vermiştir. Yavuz Sezer’in Covid-19 salgını nedeniyle 24 Mart 2021 günü aramızdan erken ayrılması şüphesiz yalnızca yakınları için değil, öğrencileri, meslektaşları ve tarih disiplini için büyük bir kayıp olmuştur. Sezer’in ilgi alanları, doktora tezini yazdığı Osmanlı mimarisi alanıyla sınırlı değildi. Kendisi okuma tarihi ve düşünce tarihi, şehir tarihi (özellikle İstanbul tarihi) alanlarındaki yazı ve konuşmalarıyla da bilinmekteydi.

Şam: Kelimelerdeki Şehir
Dana Sajdi

5 Aralık 2023 /18.00

Dana Sajdi konuşmasında, Şam’ı on ikinci yüzyıldan başlayarak modern döneme kadar kesintisiz devam eden gelenekselleşmiş yerel betimlemeleri üzerinden anlatıyor. Bu metinsel geleneği Avrupa'daki manzara resimleriyle karşılaştırarak onun amansız, öznel ve savunmacı doğasını keşfederken, bu yerel ve yazılı “şehir manzaraları” pratiğini hem eleştiren hem de ona sadık kalan tarihsel bir Şam kartografisi sunuyor. 

Pera Müzesi Oditoryumu'nda gerçekleşecek etkinlik, ücretsizdir ve kayıt gerekmemektedir.
Etkinlik dili İngilizcedir, Türkçeye simultane tercüme yapılacaktır.

Dana Sajdi Hakkında
Dana Sajdi (Doktora, Columbia Üniversitesi 2002), Boston College'da Orta Doğu Tarihi alanında doçent olarak görev yapmaktadır. The Barber of Damascus: Nouveau Literacy in the Eighteenth-Century Ottoman Levant (2013) kitabının yazarı (Türkçe ve Arapça çevirileri 2018’de yayınlanmıştır.) ve Ottoman Tulips, Ottoman Coffee: Leisure and Lifestyle in the Eighteenth Century (2008) (Türkçe çevirisi 2014’te yayınlanmıştır.) kitabının editörüdür. MIT-Aga Khan İslam Mimarisi Programı ve Harvard Üniversitesi Radcliffe İleri Araştırma Enstitüsü dahil olmak üzere birçok burs ve araştırma desteği almıştır.

Moderatör
Akif Ercihan Yerlioğlu,Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü'nde doktor öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Doktorasını Harvard Üniversitesi’nin Orta Doğu Çalışmaları ve Tarih programında tamamlamıştır. Yerlioğlu, çalışmalarında on yedinci ve on sekizinci yüzyıl Osmanlı tıp söylemine, özellikle de tıbb-ı cedid (yeni tıp) olarak adlandırılmış olan yeni fikir ve uygulamalara odaklanmakta, erken modern Osmanlı alimlerinin tıp metinlerini ve tıp piyasasında devlet ile hekimler arasındaki etkileşimleri analiz eden kapsamlı bir yaklaşım izlemektedir. 

Yavuz Sezer Anma Konuşmaları
Bu konuşma serisi, erken kaybettiğimiz arkadaşımız ve meslektaşımız Yavuz Sezer’in anısını yaşatmak amacıyla düzenlenmektedir. Yavuz Sezer, tarihe tutkuyla bağlı ve çok yönlü bir akademisyendi. Onsekizinci yüzyıl İstanbul kütüphaneleri üzerine yazdığı doktora tezi, mimarlık tarihi, şehir tarihi ve kitap tarihi alanlarını başarıyla bir araya getirmişti. Yazılarında ve konuşmalarında Osmanlı tarihi ve mimarisine duyduğu derin sevgiyi hissetmemek mümkün değildi. Şehir tarihine duyduğu özel ilgi sayesinde, İstanbul kütüphanelerinin şehrin sosyal hayatına entegre edilme sürecini canlı bir biçimde anlatmış ve bu yeni mekanların yeni kültürel anlamlar kazanma serüvenine ışık tutmuştu. Kütüphanelerin tarihi onun çalışmalarında Osmanlı okuyucularının düşünsel dünyalarına açılan bir pencere olarak da özel bir anlam kazanmıştı. İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, Koç Üniversitesi Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi (ANAMED), Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü ve Yavuz Sezer’in Arkadaşları tarafından organize edilen Yavuz Sezer Anma Konuşmaları, Yavuz Sezer’in mekanlar, insanlar ve düşünceleri bir araya getiren bu çok katmanlı bakışını sürdürme amacını taşıyor. Bu amaç doğrultusunda, her yıl mimarlık tarihi, şehir tarihi veya kitap tarihi alanlarında önemli katkılar yapmış bir tarihçiyi konuk ediyoruz. Dr. Sezer’in materyal ve sosyal-düşünsel yönleriyle kültür tarihine bütüncül yaklaşımını sürdürecek bu tartışmalar ve karşılaşmalar vesilesiyle, onun düşünsel mirasını yaşatmak gayesindeyiz.

Yavuz Sezer Kimdir?
Yavuz Sezer, 13 Eylül 1979’da Bakırköy’de doğdu. Çocukluk ve ilk gençlik yıllarını İstanbul’un Kocamustafapaşa semtinde geçiren Sezer, 1997 yılında Vefa Lisesi’nden mezun oldu. Lisans eğitimini Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü’nde yaptı, 2005 yılında aynı bölümde yüksek lisansını tamamladı. Doktora çalışmalarına 2008 yılında MIT’nin (Massachusetts Institute of Technology) “Sanat ve Mimarlık Tarihi ve Eleştirisi” (The History, Theory and Criticism of Architecture and Art Group) programında başladı. Bu programı 2016 yılında, “The Architecture of Bibliophilia: Eighteenth-Century Ottoman Libraries [Kitapseverliğin Mimarisi: Onsekizinci Yüzyıl Osmanlı Kütüphaneleri]” başlıklı teziyle tamamladı. Son derecede başarılı olan bu tezin kitap olarak yayınlanması yönündeki hazırlıklar halen devam etmektedir. Yavuz Sezer, 2013 yılından 2021 yılına kadar İstanbul Bilgi Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’nin öğretim kadrosunda yer almış, burada şehir, kültür ve mimarlık tarihi alanlarında binlerce öğrenciye eğitim vermiştir. Yavuz Sezer’in Covid-19 salgını nedeniyle 24 Mart 2021 günü aramızdan erken ayrılması şüphesiz yalnızca yakınları için değil, öğrencileri, meslektaşları ve tarih disiplini için büyük bir kayıp olmuştur. Sezer’in ilgi alanları, doktora tezini yazdığı Osmanlı mimarisi alanıyla sınırlı değildi. Kendisi okuma tarihi ve düşünce tarihi, şehir tarihi (özellikle İstanbul tarihi) alanlarındaki yazı ve konuşmalarıyla da bilinmekteydi.

İstanbul’un Ötesinde Kitapseverlik: Cezzâr’ın On Sekizinci Yüzyıl Akka Kütüphanesi

Konrad Hirschler

2 Aralık 2022
18.00 

Moderatör: Akif Ercihan Yerlioğlu

Cezzâr Kütüphanesi, Osmanlı Saida vilayeti valisi Cezzâr Ahmed Paşa (ö.1804) tarafından kuruldu. Napolyon’un ordularını mağlup etmesi ve Akka’nın kentsel topografyasını değiştirecek devasa inşaat projeleri ile tanınan Cezzâr Ahmed Paşa’nın kütüphanesi şu ana kadar çok araştırılmadı. Ancak, kitap koleksiyonu, gücünün ekonomik ve idari merkezinde muhteşem bir cami ve medrese külliyesi olarak, uzun süren yönetiminin en belirgin ve uzun süren parçasıydı. Osmanlı’nın kültürel merkezinde bulunmasa da Cezzâr kütüphanesi, İbnü’n-Nedîm’in (ö.995) kaynakça çalışması el-Fihrist’in en önemli nüshası dahil1800’den fazla antik el yazması eser içeriyordu.

Cezzâr Ahmed Paşa’nın kütüphanesine ait el yazması eserlerin uzun yıllar Chester Beatty, Princeton ve Berlin gibi dünyanın belli başlı kütüphanelerinde korunduğu biliniyor. Ancak, Ankara Vakıflar Genel Müdürlüğünde 1801 kütüphane envanterinin yakın zamanda ortaya çıkması, Osmanlı vilayetlerinde o dönemde gerçekleşen en önemli kültür projelerinden birinin incelenmesine önayak oldu. Bölgenin siyasi ve entelektüel tarihinin önemli kesişme noktalarında bulunan kütüphane, on sekiz ve on dokuzuncu yüzyılların kitap ve bilgi ekonomileri dünyasında gerçekleşen süreklilik ve değişimleri temsil ediyor. 

Etkinlik ANAMED Oditoryumu'nda gerçekleşecektir. 

Konrad Hirschler Hakkında

Konrad Hirschler, Universität Hamburg’da (Centre for the Study of Manuscript Cultures) Orta Doğu tarihi profesörüdür. Daha önce de SOAS (Londra) ve Freie Universität Berlin’de Orta Doğu tarihi profesörü olarak görev yaptı. Son yıllarda da öncelikle okumanın tarihi, kitap ve kütüphaneler konularında, maddi kültüre odaklanarak çalıştı. A Monument to Medieval Syrian Book Culture, Medieval Damascus: Plurality and Diversity in an Arabic Library, The Written Word in the Medieval Arabic Lands ve Medieval Arabic Historiography gibi ödüllü kitapların yazarı, Owning Books and Preserving Documents in Medieval Jerusalem ve Muʾallafat Yūsuf b. Ḥasan Ibn ʿAbd al-Hādī ’nin eş yazarı ve The Damascus Fragments ve Manuscript Notes as Documentary Sources eserinin editörlerinden biridir.

Moderatör

Akif Ercihan Yerlioğlu, Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü'nde doktor öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Doktorasını Harvard Üniversitesi’nin Orta Doğu Çalışmaları ve Tarih programında tamamlamıştır. Ayrıca Boğaziçi Üniversitesi Psikoloji bölümünden lisans ve Klinik Psikoloji bölümünden yüksek lisans derecelerine sahiptir. Yerlioğlu, araştırmalarında on yedinci ve on sekizinci yüzyıl Osmanlı tıp söylemlerine, özellikle de tıbb-ı cedid (yeni tıp) olarak adlandırılmış olan yeni fikir ve uygulamalara odaklanmakta, erken modern Osmanlı alimlerinin tıp metinlerini ve tıp piyasasında devlet ile hekimler arasındaki etkileşimleri analiz eden kapsamlı bir yaklaşım izlemektedir. Yerlioğlu'nun araştırmaları daha önce Mahindra Humanities Center, Gerda Henkel Stiftung, American Research Institute in Turkey (ARIT) ve Koç Üniversitesi Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi gibi prestijli kurumlar tarafından desteklenmiştir.

Yavuz Sezer Anma Konuşmaları’nın İlk Konuşmacısı: Roger Chartier

6 Ekim 2021
18.00

"Biçim Manayı Etkiler: Metnin Maddesel Bağlamı ve Okuma Beklentileri” 

Bu konuşma iki soruya odaklanıyor. İlk olarak, okumanın edebi eleştiri, pratiklerin sosyolojisi ve kültür tarihi tarafından nasıl tasavvur edildiği analiz edilecek. Burada mühim olan, metin ve okur arasındaki ilişkinin ve anlamın üretildiği sürecin nasıl kavramsallaştırıldığı. Yani, metnin maddeselliğinin aslî önemi—D. F. McKenzie’nin dediği gibi, “Yeni okurlar yeni metinler yaratır, ve onların yeni anlamları, yeni biçimlerinin bir sonucudur.” İkinci olarak, okumanın tarihinden, şimdiki zamanların okuma pratiklerine dair bir şeyler söyleyebilecek bazı sorular hatırlatılacak. Sessiz okumanın, sesli okumaya (okurun kendisi ya da başkaları için) karşı kazandığı zafer, bir yazma biçimi olarak okuma pratikleri (örneğin Rönesans’taki basmakalıp tekniği) ve on sekizinci yüzyılın sözde okuma devriminin siyasi kamusal alanın inşasıyla olan ilişkisi bu sorulardan bazıları.

Etkinlik İstanbul Araştırmaları Enstitüsü YouTube kanalında gerçekleşecek.

Roger Chartier, Collège de France ve Ecole des hautes études en sciences sociale’de emeritus profesör, University of Pennyslvania’da ise Annenberg misafir öğretim üyesidir. Araştırmaları erken modern Avrupa’da yazılı kültür, kitap ve okuma tarihleri üzerine yoğunlaşır. Kitapları arasında Won in Translation. Textual Mobility in Early Modern Europe (University of Pennsylvania Press, 2022); Editer et traduire (XVIe-XVIIIe siècles) (Ecole des hautes études en sciences sociales, Gallimard, 2021); The Autor’s Hand and the Printer’s Mind (Polity Press, 2014); Cardenio between Cervantes and Shakespeare: The Story of a Lost Play (Polity Press, 2013); Inscription and Erasure. Literature and Written Culture from the Eleventh to the Eighteenth Century (University of Pennsylvania Press, 2007); Publishing Drama in Early Modern Europe (The British Library, 1999); On the Edge of the Cliff. History, Language, and Practices (The Johns Hopkins University Press, 1997); Forms and Meanings. Texts, Performances, and Audiences from Codex to Computer (University of Pennsylvania Press, 1995); The Order of Books. Readers, Authors, and Libraries in Europe between the Fourteenth and Eigteenth Centuries (Stanford University Press, 1994); The Cultural Origins of the French Revolution (Duke University Press, 1991); Cultural History. Between Practices and Representations (Cornell University Press, 1988); The Cultural Uses of Print in Early Modern France (Princeton University Press, 1987) sayılabilir. Yeniden Geçmiş: Tarih, Yazılı Kültür, Toplum (Dost, 1998, çev. Lale Arslan); Sosyolog ve Tarihçi (Pierre Bourdieu ile, Açılım Kitap, 2014, çev. Zuhal Karaca) yapıtları Türkçeye çevrilmiştir.

Moderatör

Aslıhan Gürbüzel, McGill University Institute of Islamic Studies’de Osmanlı tarihi alanında öğretim üyesidir. Erken modern dönem tarihçisi olan Gürbüzel’in araştırmaları Osmanlı Sufiliği, kültür tarihi ve elyazması çalışmalarına odaklanmaktadır.