Üç Kitaplı Kentler

Sadrazam Kâmil Paşa Albümü ve Yerel Fotoğrafçılar

Sadrazam Kâmil Paşa'ya sunulan fotoğraf albümü, Kutsal Topraklar'a ait 111 adet görüntüyü kapsar. Bu fotoğraflardan bir kısmı, Kudüs Ermeni cemaatine mensup Garabed Krikoryan tarafından çekilmiştir. Krikoryan'ı fotoğraf sanatıyla tanıştıran, Kudüs'teki yerel fotoğrafçıların ilki Yessayi Garabedyan'dır. 1859'da Kudüs Ermeni Manastırı'nda kendi stüdyosunu kurmuştur. Mendel John Diness, Peter Bergheim, Davud Sabunci, Leon Katz, Halil Raad ve Yeşayahu Raffaloviç, yerel fotoğrafçılığın 19. yüzyıl sonlarındaki önemli ustaları arasında sayılırlar.

Kudüs: İnanç ve Tutkunun Kenti

Peygamberler ve krallar, Kudüs'ün mitolojisini birlikte inşa ettiler. Yeryüzü ve gökyüzünün tahtı hep bu kentte kuruldu. Hz. Dâvûd'dan Hz. Süleyman'a ve Hz. İsa'dan Hz. Muhammed'e kadar inanç coğrafyasının tek kutbuydu. Ortaçağ'da dünya haritasının merkezindeki Roma'nın yerini aldı. Haç'ı kabul edenlerin rüyası, Emevî, Abbasî, Eyyubî, Fatımî halifelerinin, Memlûk ve Selçuklu sultanlarının vazgeçilmez kutsal toprağıydı. Kent 1516'dan 1917'ya kadar Osmanlı yönetiminde barışı tanıdı. Öncesinde ve sonrasında insanlığın gözyaşı hiç eksik olmadı.

Kutsal Topraklar'da İlk Fotoğrafçılar

1833'te İngiliz kâşif Frederic Catherwood, Kutsal Topraklar'da camera lucida'yı kullanarak Harem-i Şerif'in ilk görüntülerini elde eder. Kutsal'ın üzerindeki perdeyi kaldıran Catherwood'u İskoç rahip Alexander Keith izler. Amacı Kutsal Kitap metnini görüntüyle desteklemektir. Bu anlayış Doğu'ya özgü İngiliz pitoresk fotoğrafçılığının temellerini atar. 1844'te Joseph-Philibert Girault de Prangey, farklı bir tarz dener ve Kutsal Topraklar'daki İslâm mimarisi üzerinde yoğunlaşır. Böylece İngiliz pitoreskine karşı Fransız belge fotoğrafçılığının ilk ürünleri ortaya çıkar. Kutsal Topraklar'ın geçmişini günümüze aktaran fotoğrafçılar, genellikle bu belgeci ekolden yetişmişlerdir.

Yafa, Remle, Gazze

Kudüs'ün kutsal yörüngesinde dönen Yafa, Remle ve Gazze, âdeta bu kentle kader birliği etmişlerdir. Kutsal kent ne zaman el değiştirse, diğerleri de onu izler. Yafa, Kudüs'ün ticari limanıdır. Emevî halifesi Süleyman b. Abdülmelik'in Remle'yi kurmasıyla Yafa'nın önemi daha da artmıştır. Gazze ise, Mekke'den gelen tüccarların başlıca konaklama noktası ve Hac yolunu Akabe'ye bağlayan köprüdür. İdari açıdan Gazze, Remle'yi de içine alan bir Sancaktı. Her üç yerleşim merkezi 1516-1917 yılları arasında Osmanlı yönetimine bağlı kaldı.