Hafıza-i Beşer Konuşmaları

Timur’un Anadolu’dan Kaçırdığı Yazmaların Peşinde: Mesnevi’nin Yedinci Cildinin Hikâyesi
Aslıhan Gürbüzel

28 Şubat 2020 / 18.30

Mevlana Celaleddin Rumi’nin ölümünün üzerinden üç buçuk asır geçtikten sonra, Şam’da Mesnevi’nin daha önce bilinmeyen bir cildi bulunduğuna dair bir tevatür ortaya çıkar. Tevatürü duyan Konya Çelebisi Mevlana I. Bostan, kitabı alıp getirmeleri için dervişlerini Şam’a gönderir. 1612 yılında Yedinci Defter’i Konya’ya getirtmeyi başaran Bostan Çelebi, kitabın Mevlana’nın sesinden ve nefesinden olduğunu onaylayıp, Galata Mevlevihanesi Şeyhi İsmail Ankaravi’den (ö. 1631) bu kayıp cildi şerh etmesini ister. On yedinci yüzyılda şerh edilen bu cilt, kimileri için bir mucize niteliğindedir. Bilhassa Konya ve Galata dergahlarındaki Mevleviler, Timur’un çaldığı Farsça kitapların Rum’a geri dönmesine vesile olmalarının bir nişanesi olarak kitabı sahiplenirler. Öte yandan içlerinde Mevlevi şeyhlerinin de olduğu bir diğer gruba göre ne Mevlana’nın menakıbında ne de Mesnevi’nin diğer altı defterinde esamesi okunmayan bu “düzmece” cildi okuyup yazmak derhal men edilmeli, okutan şeyhlerin tekkeleri başlarına yıkılmalıdır.

Yedinci Defter’in sahihliği konusunda on yedinci yüzyılda başlayan tartışmalar on dokuzuncu yüzyıla kadar devam etmiş, Ahmet Cevdet Paşa’nın cildin matbaada basılmaması konusundaki ısrarlarına kadar sürmüştür. Bu tuhaf ve birçok modern araştırmacıya göre inandırıcılıktan uzak cilt, Osmanlı yazma kültüründe iki yüzyıl boyunca nasıl popülerliğini korudu? Bu konuşmada Aslıhan Gürbüzel, Yedinci Defter’in nüshaları ve okuyucu notları üzerinden, el yazması kültüründe bir eserin değerini ve otoritesini kimlerin, nasıl belirlediği sorusunu tartışacak. 

Görsel:
Hüsamettin Çelebi, rüyasında Hz. Muhammed’in Rumi’nin Mesnevi’sini okuduğunu görüyor.
Tercüme-i Sevâkıb-ı Menâkıb, 1590’lar. The Morgan Library & Museum, MS M. 466, fol. 156r.

Aslıhan Gürbüzel, McGill Üniversitesi İslam Araştırmaları Enstitüsü’nde Osmanlı tarihi alanında öğretim üyesidir. Doktorasını Harvard Üniversitesi’nin Tarih ve Ortadoğu Çalışmaları Programı’ndan 2016 yılında almıştır. Hafıza-i Beşer: Osmanlı Yazmalarından Hikâyeler sergisinin danışmanlarından biri olan Gürbüzel’in araştırma alanları arasında İslami siyasi düşünce, 1800 öncesi dini hareketler ve yazma çalışmaları sayılabilir. Şu sıralar doktora tezine dayanan kitabı, Teachers of the Public, Advisors to the Sultan: Preachers and the Rise of a Political Public Sphere in Early Modern Istanbul (1600-1670) üzerine çalışmalarını sürdürmektedir.

Ücretsizdir, yerler sınırlıdır, rezervasyon alınmamaktadır.