Hafıza-i Beşer Konuşmaları
İskendername’ye Özgün Bir Osmanlı Katkısı:
Ahmedi’nin İskender ve Kaydafe Hikâyesi
Edhem Eldem
08 Mayıs 2020 / 18:00
Ahmedi’nin 14. yüzyılın sonunda kaleme aldığı İskendername isimli manzum eserin esin kaynağının Firdevsi’nin Şehname’siyle Nizami’nin İskendername’si ve dolaylı olarak M.S. 3. yüzyıla kadar çeşitli dillerde örneklerine rastlanan “İskender Destanı” (Alexander Romance) olduğu bilinmektedir. Buna mukabil, Ahmedi’nin İskendername’sinde öncüllerinin hiçbirinde rastlanmayan, dolayısıyla da özgün bir yaratıcılığın eseri olduğu anlaşılan unsurlar bulunduğu fark edilmemiştir. Bunun en belirgin örneği, bütün İskender destanlarında yer alan Kraliçe Kandake/Kaydafe ile İskender’in hikâyesidir. Bütün İskender destanlarında mutlu bir sonu olan bu hikâye, ilk defa Ahmedi’yle birlikte Kaydafe’nin yok olduğu bir felaketle bitmektedir. Asıl mesele, hikâyenin Ahmedi’den önce ve sonraki hallerini inceleyerek bu değişik—ve kadın düşmanı—halinin nasıl ortaya çıktığını ve Osmanlı kültür ve edebiyatında yer edinip nasıl 20. yüzyıla kadar korunduğunu anlamaya çalışmaktır.
Edhem Eldem Hakkında
Boğaziçi Üniversitesi Tarih bölümünde Osmanlı tarihi profesörü ve Collège de France’ta Türkiye ve Osmanlı Tarihi Uluslararası Kürsüsü’nün sahibi olan Edhem Eldem’in, özellikle geç Osmanlı’da, iktisadi ve sosyo-kültürel tarih; arkeoloji ve müzecilik, bankacılık, ölüm, kozmopolitizm ve fotoğrafın tarihi gibi alanlarda yayımladığı sayısız kitap, makale ve küratörlüğünü yapmış olduğu çok sayıda sergi vardır. Son kitapları, hepsi 2018 yılında yayımlanmış; derleyenlerinden biri olduğu To Kill a Sultan: A Transnational History of the Attempt on Abdülhamid II ve Istanbul and the Black Sea Coast kitapları ve özellikle Toplumsal Tarih dergisinde yayımlanmış makalelerinin bir kısmının toplandığı Mitler, Gerçekler ve Yöntem: Osmanlı Tarihinde Aklıma Takılanlar’dır. Bu konuşma, yakın zamanda çıkacak “Alexandre (İskender) et Candace (Kaydefa) dans la tradition Turque et Ottomane, ou la réécriture du Roman d’Alexandre” makalesini temel almaktadır.
Resim künyesi:
2- Endülüs melikesi Kaydafe, sarayına kimliğini gizleyerek gelmiş olan İskender’i daha önce yaptırmış olduğu tasviriyle yüzleştirirken. Firdevsi’nin Şehname’sinin Şerif Amidî tarafından tercüme edilmiş, Derviş Abdi tarafından resimlendirilmiş yazma nüshası, yak. 1616-1620. New York Public Library, Spencer Collection Turk. Ms. 1. New York Public Library Digital Collections. http://digitalcollections.nypl.org/items/510d47e3-75aa-a3d9-e040-e00a18064a99.
3- İskendername, Ahmedi (ö. 1412-1413), 1390. Suna ve İnan Kıraç Vakfı Elyazması Koleksiyonu, İAE, ŞR 300.
Konuşma İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Youtube kanalında canlı olarak gerçekleştirilecektir.
Etkinlik dili Türkçe’dir.
