Arka Oda Toplantısı

Haritacının Kaleminde Şehir ve Doğa
Erken Modern Dönem İstanbul Haritalarında Çevre Tahayyülleri
Çiğdem Kafescioğlu

30 Ocak 2020 / 18.30

Erken modern dönemden günümüze ulaşmış İstanbul haritaları (arşiv belgeleri olarak korunmuş taslaklar, Osmanlı tarih ve coğrafya yazmalarına eklenmek üzere hazırlanmış alan haritaları ve rulolar üzerine çizilmiş suyolu haritaları), şehrin mekânsal yapısı ve doğal çevresi, yapılı çevrenin doğal habitatlar ile ilişkilerine ışık tutar. Bu konuşma çerçevesinde üzerinde özellikle durulacak suyolu haritaları, İstanbul’un su kaynakları, suyollarının yeraltı ve yerüstü güzergâhları, restore edilen, genişletilen veya yeni inşa edilen su yapıları ve suyun şehir içinde ulaştığı kamusal ve özel yapılara dair bilgi barındırır. Bu haritaların büyük bölümü özellikle Kazım Çeçen’in İstanbul suyolları üzerine etraflı çalışmaları çerçevesinde yayınlanmıştır. Diğer yandan, haritaların görsel ve temsili özelliklerini irdeleyen, bağlantılı oldukları metinlerle birlikte değerlendiren, on altıncı ve on dokuzuncu yüzyıllar arasında temsil seçim ve tekniklerindeki dönüşümler üzerinde duran çalışmalar nispeten az sayıdadır.

Konuşma, bu haritalardan yola çıkarak İstanbul’un doğal çevresi ile bağlantılarının temsiline ve bu temsillerin ne tür pratiklerle bağlantılı olduğuna dair bir dizi soru soruyor: Bu haritalar şehirde yapılı çevrenin doğal habitatlar ile ilişkilerine dair ne tür perspektifler sunarlar? Farklı amillerin mekânı şekillendirme, kullanma, kontrol etme pratiklerini ne ölçüde yansıtırlar? Erken modern dönem İstanbul’unda su kullanımında, su hakları, farklı sosyal kesimlerin suya erişim imkânlarındaki değişimleri ve daha genel anlamda doğal kaynakların kullanımında özel-kamusal, mîrî-şehrî alanlar arasındaki, şehir ve çeper arasındaki dinamikleri bu belgelerde takip edebilir miyiz? Şehir ve şehrin doğal çevresine dair tahayyüller ve temsiller erken modern dönem boyunca ne tür dönüşümler geçirmiştir; bu temsillerin modern ve çağdaş şehir tahayyülleri ile bağlantıları var mıdır?

Çiğdem Kafescioğlu, Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü'nde öğretim üyesidir. Lisans ve yüksek lisans eğitimini bu bölümde, doktorasını Harvard Üniversitesi Sanat ve Mimarlık Tarihi Bölümü'nde tamamladı. Çalışma alanları erken modern dönem Osmanlı şehir, mimarlık ve görsel kültür tarihidir. Osmanlı görsel, tarihi, coğrafi ve edebi kaynaklarında şehir ve şehirlilik imgelerini dönüşen mekânsal, sosyal ve siyasi pratikler ve tahayyüllerle ilişkileri bağlamında ele alan araştırması sürmektedir.  Yayınları arasında Constantinopolis/Istanbul: Cultural Encounter, Imperial Vision, and the Construction of the Ottoman Capital (Pennsylvania State University Press, 2009, Türkçe çevirisi Koç Üniversitesi Yayınları tarafından yayımlanacak) ve 2020 senesi içerisinde yayınlanacak olan iki makaleler toplamı, A Companion to Early Modern Istanbul (Shirine Hamadeh ile) ve Şehrin Doğası: Tarihsel ve Güncel Tartışmalar Işığında İstanbul’da Toprak, Yeşil ve Su (Ayfer Bartu Candan, Cemal Kafadar ve Suna Kafadar ile) sayılabilir. Kafescioğlu’nun son makalesi, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nün çıkarttığı YILLIK: Annual of Istanbul Studies’in ilk sayısında yayımlanan “Sokağın, Meydanın, Şehirlilerin Resmi: On Altıncı Yüzyıl Sonu İstanbul’unda Mekân Pratikleri ve Görselliğin Dönüşümü”dür.

Pera Müzesi Oditoryumu’nda gerçekleştirilecek etkinlik ücretsizdir.
Yerler sınırlıdır, rezervasyon alınmamaktadır. Etkinlik dili Türkçedir.